Το παγκόσμιο οικονομικό τοπίο βιώνει μια ιστορική μετατόπιση και στο επίκεντρο αυτού του μετασχηματισμού βρίσκονται δύο μπλοκ: η G7 (Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδάς, Ιαπωνία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο) και οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική, που πρόσφατα επεκτάθηκαν για να συμπεριλάβουν νέα μέλη όπως η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία και το Ιράν).
Μαζί, αυτές οι ομάδες αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής, του εμπορίου και των επενδυτικών ροών. Ωστόσο, οι δομές, τα δυνατά σημεία και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν είναι σημαντικά διαφορετικές.
Μια προσεκτική ματιά στα οικονομικά τους προφίλ και τις μελλοντικές προοπτικές αποκαλύπτει τόσο τις αποκλίσεις όσο και την αλληλεξαρτήσεις τους.
Οικονομικά βάρη: Ονομαστικό ΑΕΠ έναντι αγοραστικής δύναμης
Με βάση το ονομαστικό ΑΕΠ, η G7 παραμένει το κυρίαρχο οικονομικό μπλοκ. Συλλογικά, οι οικονομίες της G7 παράγουν περίπου 45 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Τα κατά κεφαλήν εισοδήματά τους είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο, αντανακλώντας προηγμένες βιομηχανικές δομές, ισχυρή παραγωγικότητα και ώριμες χρηματοπιστωτικές αγορές.
Από την άλλη, οι χώρες των BRICS παράγουν περίπου 30 τρισεκατομμύρια δολάρια σε ονομαστικού ΑΕΠ, ή περίπου το 27-30% της παγκόσμιας οικονομίας. Ωστόσο, όταν μετρώνται σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (ΙΑΔ), οι BRICS ξεπερνούν τις G7.
Σε επίπεδα προσαρμοσμένα στην ΙΑΔ, οι BRICS αντιπροσωπεύουν το 35-40% της παγκόσμιας παραγωγής, σε σύγκριση με το 28-30% της G7.
Αυτό αντανακλά την ταχεία ανάπτυξη της Κίνας και της Ινδίας, οι οποίες μαζί αντιπροσωπεύουν σχεδόν τα δύο πέμπτα της ανθρωπότητας και προβλέπεται να συμβάλουν το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομικής επέκτασης τις επόμενες δύο δεκαετίες.
Αυτή η πραγματικότητα υπογραμμίζει ένα κρίσιμο σημείο: ενώ οι χώρες της G7 είναι πλουσιότερες σε κατά κεφαλήν εισόδημα, οι οικονομίες των BRICS είναι ολοένα και πιο αποφασιστικές στην προώθηση της παγκόσμιας ζήτησης και της αύξησης της παραγωγής.
Εμπορικά και επενδυτικά πρότυπα
Οι οικονομίες της G7 κυριαρχούν σε τομείς υψηλής αξίας, όπως η προηγμένη μεταποίηση, οι ψηφιακές τεχνολογίες, τα φαρμακευτικά προϊόντα και οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Παραμένουν επίσης ηγέτιδες στις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) και στις διεθνείς κεφαλαιαγορές.
Το δολάριο ΗΠΑ και το ευρώ μαζί αποτελούν πάνω από το 80% των παγκόσμιων αποθεματικών, υποστηρίζοντας το διαρθρωτικό πλεονέκτημα της G7 στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Εν τω μεταξύ, οι χώρες BRICS είναι πλούσιες σε πόρους και βιομηχανικά ποικιλόμορφες. Η Ρωσία, η Βραζιλία και η Νότια Αφρική είναι σημαντικοί εξαγωγείς ενέργειας και εμπορευμάτων.
Η Ινδία γίνεται παγκόσμιος κόμβος υπηρεσιών. και η Κίνα έχει τοποθετηθεί ως η παγκόσμια δύναμη στον τομέα της μεταποίησης.
Με την διευρυμένη συμμετοχή της, η BRICS ελέγχει πλέον ένα σημαντικό μερίδιο της παγκόσμιας παραγωγής και των αποθεμάτων πετρελαίου, δίνοντάς της μεγαλύτερη μόχλευση στις αγορές ενέργειας.
Η δημιουργία της Νέας Τράπεζας Ανάπτυξης (NDB) και οι προσπάθειες για την προώθηση του εμπορίου σε τοπικά νομίσματα αντικατοπτρίζουν τη φιλοδοξία της BRICS να μειώσει την εξάρτηση από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Δύσης και το σύστημα που κυριαρχείται από το δολάριο.
Ενώ η αποδολαριοποίηση παραμένει μια μακροπρόθεσμη διαδικασία, το μπλοκ πειραματίζεται με εναλλακτικές λύσεις που θα μπορούσαν σταδιακά να αναδιαμορφώσουν τα παγκόσμια χρηματοοικονομικά.
Δυναμική ανάπτυξης: Γήρανση της Δύσης, άνοδος του Νότου
Τα δημογραφικά στοιχεία παίζουν κρίσιμο ρόλο στις οικονομικές πορείες και των δύο μπλοκ. Τα έθνη της G7 αντιμετωπίζουν γήρανση του πληθυσμού, βραδύτερη αύξηση του εργατικού δυναμικού και σημαντικά χρέη.
Αυτές οι διαρθρωτικές προκλήσεις, σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες δεσμεύσεις για κοινωνικές δαπάνες, αναμένεται να περιορίσουν τους μακροπρόθεσμους ρυθμούς ανάπτυξής τους σε περίπου 1-2% ετησίως.
Αντίθετα, οι χώρες BRICS επωφελούνται από τους νεότερους πληθυσμούς και την αστικοποίηση, ιδίως στην Ινδία και την Αφρική.
Η Ινδία προβλέπεται να παραμείνει η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία στον κόσμο, με ρυθμούς ανάπτυξης 6-7% ετησίως κατά την επόμενη δεκαετία.
Η Κίνα, αν και επιβραδύνει από την προηγούμενη διψήφια επέκτασή της, εξακολουθεί να καταγράφει ανάπτυξη σημαντικά υψηλότερη από αυτήν των περισσότερων ανεπτυγμένων οικονομιών και συνεχίζει να επενδύει σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογία, τις υποδομές και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Ωστόσο, οι χώρες BRICS δεν είναι απαλλαγμένες από τρωτά σημεία. Η Ρωσία αντιμετωπίζει κυρώσεις και οικονομική απομόνωση λόγω της σύγκρουσης στην Ουκρανία.
Η Βραζιλία και η Νότια Αφρική παλεύουν με πολιτική αστάθεια και διαρθρωτικές ανεπάρκειες. Και το αυξανόμενο χρέος της Κίνας, η κρίση στην αγορά ακινήτων και η δημογραφική επιβράδυνση θέτουν σε κίνδυνο την αναπτυξιακή της πορεία.
Καινοτομία και παραγωγικότητα
Μία από τις πιο έντονες αντιθέσεις έγκειται στην καινοτομία. Οι χώρες της G7, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τη Γερμανία, παραμένουν κυρίαρχες στην έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α), τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τους τομείς υψηλής τεχνολογίας όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η βιοτεχνολογία και οι πράσινες τεχνολογίες.
Η Silicon Valley, η γερμανική μεσαία αγορά και οι βιομηχανίες ακριβείας της Ιαπωνίας συνεχίζουν να θέτουν παγκόσμια πρότυπα.
Τα μέλη των BRICS καλύπτουν την καθυστέρηση με διάφορο τρόπο. Η Κίνα έχει γίνει παγκόσμιος ηγέτης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα δίκτυα 5G και τα ηλεκτρικά οχήματα, ενώ η Ινδία αναδεικνύεται σε κόμβο για την ψηφιακή καινοτομία και την fintech.
Ωστόσο, άλλες οικονομίες των BRICS υστερούν, λόγω της χαμηλότερης παραγωγικότητας, των προκλήσεων διακυβέρνησης και των περιορισμένων επενδύσεων σε τεχνολογίες αιχμής.
Η γεφύρωση αυτού του χάσματος καινοτομίας είναι κεντρικής σημασίας για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα των BRICS.
Μελλοντικές προοπτικές: Αποκλίνουσες αλλά διασυνδεδεμένες
Ατενίζοντας το μέλλον, και τα δύο μπλοκ αντιμετωπίζουν ευκαιρίες και προκλήσεις:
- Προοπτικές της G7: Η G7 θα παραμείνει ένα πλούσιο, σταθερό και τεχνολογικά προηγμένο μπλοκ. Η επιρροή της είναι πιθανό να μειωθεί σε σχετικούς όρους, καθώς οι αναδυόμενες οικονομίες καταλαμβάνουν μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας παραγωγής. Όμως, τα πλεονεκτήματά της σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ικανότητα θέσπισης κανόνων και οικοσυστήματα καινοτομίας διασφαλίζουν τη συνεχή ηγεσία στην παγκόσμια οικονομία.
- Προοπτικές των BRICS: Οι BRICS θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται, ωθούμενες από την Κίνα, την Ινδία και τα πλούσια σε πόρους μέλη τους. Η αυξανόμενη συμμετοχή τους τους δίνει μεγαλύτερη επιρροή στις αγορές εμπορίου και ενέργειας, ενώ πρωτοβουλίες όπως η Εθνική Τράπεζα Ενίσχυσης (NDB) ενισχύουν την οικονομική τους αυτονομία. Όμως, οι εσωτερικές διαιρέσεις, οι ανισότητες στη διακυβέρνηση και οι γεωπολιτικές τριβές -ιδίως μεταξύ Ινδίας και Κίνας- ενδέχεται να περιορίσουν την ικανότητά της να λειτουργεί ως ένα συνεκτικό οικονομικό μπλοκ.
Συμπέρασμα: Μια πολυπολική οικονομική τάξη
Η G7 και οι BRICS αντιπροσωπεύουν δύο πόλους της εξελισσόμενης παγκόσμιας οικονομίας: ο ένας βασίζεται στον πλούτο, την θεσμική ωριμότητα και την καινοτομία, ο άλλος στην κλίμακα, τους πόρους και τον δυναμισμό ανάπτυξης.
Αντί για έναν ανταγωνισμό μηδενικού αθροίσματος, οι πορείες τους υποδηλώνουν την εμφάνιση μιας πολυπολικής οικονομικής τάξης, όπου και τα δύο μπλοκ θα πρέπει να προσαρμοστούν το ένα στο άλλο.
Για την G7, η πρόκληση είναι να διαχειριστεί τη σχετική παρακμή, διαφυλάσσοντας παράλληλα την ηγετική της θέση στα χρηματοοικονομικά και την τεχνολογία. Για τις BRICS, η υποχρέωση τους είναι να μεταφράσουν το μέγεθος και τη δυναμική σε βιώσιμη, χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, ξεπερνώντας παράλληλα τον εσωτερικό κατακερματισμό.
Την επόμενη δεκαετία δεν θα υπάρξει αντίσταση του ενός μπλοκ από το άλλο, αλλά μάλλον μια επανεξισορρόπηση στην οποία οι BRICS θα διαδραματίσουν έναν πιο δυναμικό ρόλο παράλληλα με μια ακόμη ισχυρή G7.
Για την παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση, αυτό σημαίνει πολυφωνία, μεγαλύτερη πολυπλοκότητα και, ενδεχομένως, περισσότερες ευκαιρίες για συνεργασία στην αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η ψηφιακή αναστάτωση και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
*Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικών του Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφος
