Σε κάθε οργανισμό, είτε πρόκειται για επιχείρηση, δημόσιο φορέα, μη κυβερνητική οργάνωση (ΜΚΟ) ή ακόμα και ομάδα εργασίας, η ανάγκη καθορισμού στρατηγικής κατεύθυνσης είναι θεμελιώδης. Οι διοικητικές ομάδες, εφοδιασμένες με τη γνώση του περιβάλλοντος, των αναγκών και της δυναμικής του οργανισμού, είναι σε θέση να καταρτίσουν σχέδια δράσης που, εκ πρώτης όψεως, φαίνονται απολύτως κατάλληλα για την επίτευξη των στόχων.
Ωστόσο, κάπου ανάμεσα στην καθορισμένη στρατηγική κατεύθυνση και την καθημερινή εκτέλεση, η αρχική δυναμική συχνά χάνεται με τα τελικά αποτελέσματα σπάνια να αντικατοπτρίζουν πλήρως τη σαφήνεια και τη φιλοδοξία του αρχικού σχεδίου.
Το χάσμα μεταξύ στρατηγικής και υλοποίησης
Αυτό το χάσμα αναφύεται επειδή η οργάνωση και η πειθαρχία που απαιτούνται για να μετατραπεί η στρατηγική κατεύθυνση σε επιτυχή παράδοση, συχνά υποτιμώνται ή απουσιάζουν.
Όταν οι διοικητικές ομάδες συζητούν στρατηγική και πλάνα, η προσοχή στρέφεται φυσιολογικά στις ιδέες, στις προτεραιότητες και στους πόρους. Εκείνο που συνήθως λείπει όμως είναι μια δομημένη θεώρηση για το ποιος θα εξασφαλίσει ότι κάθε απόφαση θα υλοποιηθεί, πώς θα παρακολουθείται η πρόοδος, και πού θα βρίσκεται η τελική ευθύνη όταν προκύψουν προκλήσεις. Απουσιάζει δηλαδή ένας μηχανισμός λογοδοσίας σε επίπεδο παρακολούθησης και ελέγχου.
Βλέπετε, η επιτυχία μιας στρατηγικής δεν εξαρτάται μόνο από το αν ο οργανισμός είναι ικανός να την υλοποιήσει, αλλά κεντρικά από το αν τα άτομα που συμμετέχουν είναι υπόλογα για την παράδοσή της και αν υπάρχουν οι σωστοί μηχανισμοί ελέγχου. Χωρίς αυτή την πειθαρχία, ακόμη και η πιο καλοσχεδιασμένη στρατηγική κινδυνεύει να μείνει μια καλή πρόθεση η οποία φαίνεται ξεκάθαρη στη θεωρία αλλά ασυνεπής στην πράξη.
Σε αυτό το σημείο, οι διευθυντές έργων (Project Managers) δεν αποτελούν τη μοναδική λύση. Ναι μεν είναι εξαιρετικά απαραίτητοι, αλλά όλοι γνωρίζουμε πολλές περιπτώσεις αποτυχίας έργων ή της καθυστέρησης τους. Αυτό συμβαίνει εν μέρει, διότι ακριβώς ο μηχανισμός λογοδοσίας και πειθαρχίας δε λειτούργησε σε όλα τα επίπεδα, ώστε να προλάβει τα γεγονότα που οδήγησαν στην αποτυχία ή την καθυστέρηση.
Ενοποιώντας στρατηγική και εκτέλεση
Οι ηγέτες συχνά αντιλαμβάνονται τη στρατηγική και την εκτέλεση ως δύο ξεχωριστές φάσεις. Η πρώτη θεωρείται δημιουργική και κατευθυντήρια, ενώ η δεύτερη λειτουργική και πρακτική. Αυτή η διάκριση φαίνεται λογική, αλλά είναι ακριβώς εκεί που πολλές στρατηγικές αρχίζουν να χάνουν τη δυναμική τους. Στην πραγματικότητα, στρατηγική και εκτέλεση αποτελούν συνέχεια: η μία ορίζει την πρόθεση, ενώ η άλλη αποδεικνύει την αξία της.
Η σύνδεσή τους χτίζεται μέσα από τη δομή όπου κάθε στρατηγική εμπεριέχει ένα σύνολο υποσχέσεων για ανάπτυξη, αποδοτικότητα, καινοτομία ή αλλαγή. Αυτές οι υποσχέσεις μπορούν να τηρηθούν μόνο όταν ο οργανισμός δημιουργήσει μια «γέφυρα λογοδοσίας» που ενώνει κάθε στρατηγική απόφαση με έναν συγκεκριμένο υπόλογο, ένα μετρήσιμο αποτέλεσμα και έναν σταθερό ρυθμό παρακολούθησης.
Όταν αυτή η «γέφυρα» απουσιάζει, οι προθέσεις καταρρέουν μπροστά στις καθημερινές πιέσεις και στις μεταβαλλόμενες προτεραιότητες. Οι ηγέτες βλέπουν κίνηση αλλά όχι πρόοδο αφού οι ομάδες εργάζονται, αλλά όχι απαραίτητα προς την ίδια κατεύθυνση. Ο οργανισμός λειτουργεί, αλλά η στρατηγική δεν προχωρά. Ο μηχανισμός λογοδοσίας και πειθαρχίας είναι το στοιχείο που κρατά τη γέφυρα σταθερή και που επιτρέπει στο όραμα να μετατραπεί σε πραγματικότητα.
Η λογοδοσία είναι το πλαίσιο μέσα από το οποίο οι ιδέες μετατρέπονται σε αποτελέσματα.
Λογοδοσία δε σημαίνει υπερβολικός έλεγχος
Η λογοδοσία, ωστόσο, θα πρέπει να διευκρινιστεί πως δεν έχει σχέση με τον υπέρμετρο έλεγχο ή τη μικροδιαχείριση (micromanagement), μια μέθοδο διαχείρισης που συχνά απορρέει από προσωπική ανασφάλεια ή λανθασμένη επιλογή προσώπων. Αντίθετα, η λογοδοσία σχετίζεται με την ευθυγράμμιση και τη σαφήνεια, με το να γνωρίζει κάθε επίπεδο του οργανισμού πώς η εργασία του συνδέεται με αυτό που οραματίστηκε η ηγεσία.
Κάθε απόφαση, κάθε πρωτοβουλία και κάθε ενέργεια πρέπει να συνδέεται με ένα άτομο που κατανοεί όχι μόνο τι πρέπει να γίνει, αλλά και γιατί είναι σημαντικό. Γι' αυτό, οι συμμετέχοντες (οι διάφορες ομάδες εκτέλεσης ενός έργου) πρέπει να γνωρίζουν πώς η δική τους συμβολή επηρεάζει το σύνολο και οι ομάδες οφείλουν να εστιάζουν στην εκτέλεση, χωρίς να χάνουν την αίσθηση του στρατηγικού σκοπού.
Από αυτό ακριβώς απορρέει και η λογοδοσία: γιατί ο κάθε συμμετέχων στην εφαρμογή της στρατηγικής οφείλει να είναι υπόλογος για τον σκοπό που επιτελεί.
Για να επιτευχθεί αυτό δεν απαιτείται περισσότερη γραφειοκρατία ή αυστηρότερος έλεγχος. Αντιθέτως, απαιτεί ένα περιβάλλον όπου κάθε άτομο, από τη διοίκηση μέχρι την πρώτη γραμμή, γνωρίζει πώς η δουλειά του συνδέεται με τη στρατηγική κατεύθυνση. Όταν η ευθύνη είναι κατανεμημένη αλλά και ευθυγραμμισμένη με τους σκοπούς, ο οργανισμός λειτουργεί ως ενιαίο σύστημα και η στρατηγική παύει να είναι θέμα μόνο της ηγεσίας, αλλά κοινή πρακτική.
Το πραγματικό τεστ της στρατηγικής
Κάθε στρατηγική μοιάζει πειστική τη στιγμή που παρουσιάζεται. Διαθέτει λογική, αυτοπεποίθηση και συχνά έμπνευση. Όμως, το πραγματικό τεστ αρχίζει όταν συναντά την πολυπλοκότητα της καθημερινής λειτουργίας, όταν τα σχέδια και τα πλάνα δοκιμάζονται απέναντι στις προτεραιότητες, στις αλλαγές και στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Εκεί είναι που η στρατηγική συναντά την πραγματικότητα και αποκαλύπτει τη δύναμή της.
Η λογοδοσία είναι η πειθαρχία που επιτρέπει στη στρατηγική να αντέξει αυτό το τεστ. Μετατρέπει την κατεύθυνση σε συμπεριφορά και τις ιδέες σε αποτελέσματα. Χωρίς αυτήν, ακόμη και η πιο έξυπνη στρατηγική εξαρτάται από υπενθυμίσεις και απλή καλή θέληση. Με αυτήν, η στρατηγική αποκτά δομή, ρυθμό και διάρκεια.
Οι οργανισμοί που εκτελούν με συνέπεια δεν είναι απαραίτητα εκείνοι με τις πιο δημιουργικές στρατηγικές. Είναι εκείνοι που έχουν ενσωματώσει τη λογοδοσία στον τρόπο ηγεσίας και λειτουργίας τους. Κατανοούν ότι η στρατηγική δεν είναι ετήσιο γεγονός, αλλά συνεχής πρακτική σαφήνειας, ευθύνης και συνέπειας.
Για τους ηγέτες, το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι πλέον αν η στρατηγική είναι σωστή. Είναι αν το σύστημα λογοδοσίας που έχουν οικοδομήσει είναι αρκετά ισχυρό για να την κάνει πραγματικότητα.
*Ο Σταύρος Αγγελίδης είναι Σύμβουλος Επιχειρησιακών Λειτουργιών www.stavrosangelidis.com
