powered by cbn INB-DIGITAL-EDITIONS LOGO-PNG-108

Αίμα: Δώρο ζωής–Ώρα για ευθύνη, σχεδιασμό και δράση

Κάθε καλοκαίρι, η δημόσια συζήτηση στην Κύπρο επανέρχεται σε ένα γνώριμο αλλά πάντα κρίσιμο ζήτημα: τις ελλείψεις αίματος. Η μείωση των αποθεμάτων τους θερινούς μήνες δεν είναι έκπληξη για όσους γνωρίζουν τη λειτουργία του συστήματος αιμοδοσίας· πρόκειται για ένα επαναλαμβανόμενο, σχεδόν προβλέψιμο φαινόμενο, που καταγράφεται διεθνώς. Διακοπές, μετακινήσεις πληθυσμού, μειωμένη διαθεσιμότητα εθελοντών αιμοδοτών και μεταβολές στη ζήτηση συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα παραγόντων που ασκεί πρόσθετη πίεση στα ήδη περιορισμένα αποθέματα.

Στην Κύπρο, η κατάσταση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς δεν επηρεάζει μόνο τα προγραμματισμένα χειρουργεία ή την αντιμετώπιση σοβαρών έκτακτων περιστατικών, αλλά πλήττει άμεσα μια μεγάλη ομάδα συμπολιτών μας για τους οποίους το αίμα είναι κυριολεκτικά ζήτημα ζωής: τους ασθενείς με θαλασσαιμία και άλλες χρόνιες μεταγγισιοεξαρτώμενες παθήσεις.

Για αυτούς, οι μεταγγίσεις αποτελούν αδιάλειπτη, δια βίου θεραπευτική ανάγκη, σε τακτά διαστήματα των 15–20 ημερών. Η έλλειψη αίματος δεν συνεπάγεται απλώς καθυστέρηση· μεταφράζεται σε υποβάθμιση της υγείας, αυξημένο κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών και, σε ακραίες περιπτώσεις, απειλή για την ίδια τη ζωή. Όταν σημειώνονται αναβολές μεταγγίσεων δεν πρόκειται απλώς για στατιστικά περιστατικά· πρόκειται για εμπειρίες αγωνίας για τους ίδιους τους ασθενείς και τις οικογένειές τους.

Η χώρα μας έχει οικοδομήσει, εδώ και δεκαετίες, μια αξιοθαύμαστη κουλτούρα εθελοντικής, μη αμειβόμενης αιμοδοσίας, διαθέτοντας την υψηλότερη αναλογία συλλογής αίματος ανά 1.000 κατοίκους στην Ευρώπη – πιθανότατα και παγκοσμίως. Η συμμετοχή νέων ανθρώπων είναι εντυπωσιακά υψηλή, ένα ζητούμενο σε πολλές άλλες χώρες. Ωστόσο, η αντοχή αυτού του συστήματος δεν είναι απεριόριστη: οι δυνατότητες περαιτέρω αύξησης της δεξαμενής αιμοδοτών είναι πεπερασμένες. Αυτό σημαίνει ότι η λύση στο πρόβλημα των περιοδικών ελλείψεων δεν μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στην αύξηση της προσφοράς.

Την ίδια στιγμή, η ζήτηση για αίμα βαίνει αυξανόμενη. Η γήρανση του πληθυσμού, η μακροχρόνια επιβίωση μεταγγισιοεξαρτώμενων ασθενών και η διεύρυνση των ιατρικών ενδείξεων για μεταγγίσεις –καθώς ολοένα περισσότερες θεραπείες τις ενσωματώνουν στα θεραπευτικά τους πρωτόκολλα– επιβαρύνουν τις υπηρεσίες αίματος. Στα προαναφερθέντα, προστίθενται οι δημογραφικές μεταβολές και οι επιπτώσεις γεωπολιτικών ή κλιματικών κρίσεων, που εντείνουν την ανάγκη για ένα σταθερό, ανθεκτικό και μακρόπνοο σχέδιο επάρκειας.

Συνεπώς, οι συνεχείς επικλήσεις στο κοινό για «έκτακτες» αιμοδοσίες, αν και αναγκαίες σε στιγμές κρίσης, δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος στη ρίζα του. Το ζήτημα δεν είναι μόνο ποσοτικό, αλλά και ποιοτικό. Χρειαζόμαστε μια στρατηγική που να διασφαλίζει όχι απλώς περισσότερες μονάδες αίματος, αλλά τη βέλτιστη αξιοποίησή τους, μέσα από:

  • Tην ορθολογική διαχείριση αποθεμάτων με κεντρική εποπτεία και συνεχή παρακολούθηση ανά περιοχή και ομάδα αίματος.
  • Την αποτροπή αχρείαστων μεταγγίσεων με την πλήρη εφαρμογή της συστηματικής, πολυεπιστημονικής προσέγγισης της Διαχείριση του Αίματος του Ασθενούς (Patient Blood Management - PBM), στη βάση διεθνών πρωτοκόλλων και κλινικών κριτηρίων.
  • Τη συστηματική εκπαίδευση υγειονομικού προσωπικού για σωστή επιλογή μονάδων αίματος, ακριβή εκτίμηση αναγκών και ελαχιστοποίηση κινδύνων.
  • Την αξιοποίηση τεχνολογίας και καινοτομίας για έγκαιρη ειδοποίηση ελλείψεων, συντονισμό σε πραγματικό χρόνο και ανάλυση δεδομένων ζήτησης–προσφοράς.

Η υπό εκπόνηση Εθνική Στρατηγική για το Αίμα, που διαμορφώνεται από το Υπουργείο Υγείας και το Κέντρο Αίματος, με τη συμβολή εξειδικευμένων εμπειρογνωμόνων, φιλοδοξεί να αναμορφώσει εκ βάθρων το σύστημα αιμοδοσίας της χώρας. Στόχος της είναι η διεύρυνση της δεξαμενής αιμοδοτών, ώστε να καλύπτονται πλήρως όλες οι κλινικές ανάγκες, εξαλείφοντας ταυτόχρονα κάθε μορφή ανισότητας στην πρόσβαση. Παράλληλα, θέτει ως προτεραιότητα τον εκσυγχρονισμό και την ουσιαστική αναβάθμιση των υπηρεσιών αίματος, προκειμένου να λειτουργούν με μέγιστη ασφάλεια, ανθεκτικότητα και αποδοτικότητα, ανταποκρινόμενες στις σύγχρονες προκλήσεις της υγείας.

Η στρατηγική περιλαμβάνει, επίσης, την καθιέρωση ολοκληρωμένης διαχείρισης του αίματος και συστημάτων αιμοεπαγρύπνησης, ώστε να αποφεύγεται η σπατάλη πολύτιμων μονάδων και να εντοπίζονται έγκαιρα τυχόν προβλήματα. Δίνει έμφαση στην αξιοποίηση της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών, ενώ θέτει ως βασική προτεραιότητα την πλήρη εναρμόνιση με τον νέο Ευρωπαϊκό Κανονισμό για το αίμα, τους ιστούς και τα κύτταρα (SoHO Regulation). Η εφαρμογή του, η οποία θα ολοκληρωθεί έως το 2027, θα εισαγάγει σημαντικά εργαλεία, όπως η κεντρική παρακολούθηση των αποθεμάτων, η έγκαιρη ειδοποίηση ελλείψεων και η τεκμηριωμένη κλινική αξιολόγηση των μεταγγίσεων.

Η συμμόρφωση με τον Κανονισμό SoHO δεν είναι μια τυπική διοικητική υποχρέωση για τα κράτη-μέλη της ΕΕ· αποτελεί ουσιαστική επένδυση στην ασφάλεια, τη διαφάνεια και την αποδοτικότητα του συστήματος αιμοδοσίας. Για την Κύπρο, συνιστά μοναδική ευκαιρία να εδραιώσει τη θέση της ως χώρα-πρότυπο όχι μόνο στην εθελοντική αιμοδοσία, αλλά και στη συνετή, τεκμηριωμένη και υπεύθυνη διαχείριση κάθε μονάδας αίματος.

Η αιμοδοσία είναι κορυφαία πράξη αλληλεγγύης και ανθρωπιάς – μια παράδοση που η Κύπρος υπερασπίζεται σταθερά εδώ και δεκαετίες. Ωστόσο, η ευθύνη για τη διατήρηση ενός ασφαλούς και επαρκούς αποθέματος δε βαραίνει μόνο τον αιμοδότη· είναι συλλογική υποχρέωση της πολιτείας και όλων των φορέων υγείας να διασφαλίζουν ότι κάθε σταγόνα αίματος αξιοποιείται με τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα και φτάνει στον ασθενή τη στιγμή που τη χρειάζεται περισσότερο.

Κανείς –θαλασσαιμικός ή μη– δεν πρέπει να ξαναβρεθεί αντιμέτωπος με την αβεβαιότητα αν θα εξασφαλιστεί εγκαίρως η επόμενη μετάγγισή του. Η μετάβαση από την αποσπασματική αντιμετώπιση κρίσεων σε ένα σύγχρονο, ανθεκτικό και τεχνολογικά υποστηριζόμενο σύστημα αιμοδοσίας αποτελεί αδήριτη ανάγκη.

Με τη σαφή πολιτική βούληση και τη δέσμευση που αποτυπώνονται στη Στρατηγική Υγείας της παρούσας κυβέρνησης, το όραμα και την αποφασιστικότητα του Υπουργού Υγείας, κ. Μιχάλη Δαμιανού, καθώς και με την επιστημονική καθοδήγηση και την πλήρη αξιοποίηση των εργαλείων που προσφέρει η Ευρώπη, η Κύπρος έχει όλα τα εχέγγυα για να αναδειχθεί σε διεθνές σημείο αναφοράς – όχι μόνο για την ποσότητα της προσφοράς αίματος, αλλά και για την ποιότητα, την υπευθυνότητα και την αποτελεσματικότητα της διαχείρισής του. Έτσι, θα συνεχίσει να προσφέρει το πολυτιμότερο δώρο: τη ζωή, σήμερα και για τις γενιές που έρχονται.

*BSC, MSc, PhD

Εκτελεστική Διευθύντρια Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας

Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Θαλασσαιμίας

Πρώην Επικεφαλής του Κέντρου Αναφοράς Ιογενών Παθήσεων του Υπουργείου Υγείας της Κύπρου

Πρώην Διευθύντρια του Συνεργαζόμενου Κέντρου Θαλασσαιμίας της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας στην Κύπρο

Πρώην Πρόεδρος Παγκύπριας Συμμαχίας Σπανίων Παθήσεων

;